Kontrakty na akcje

Nazwy skrócone kontraktów

FXYZkrr, gdzie:

F - oznaczenie kontraktu terminowego
XYZ - skrót nazwy instrumentu bazowego

Przykładowe skróty spółek:

OPL - Orange Polska
PKN - Polski Koncern Naftowy ORLEN 
PEO - Bank Polska Kasa Opieki 
KGH - KGHM Polska Miedź 
PGN - Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo

k- kod określający miesiąc wykonania:
H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z - grudzień
rr- ostatnie dwie cyfry roku wykonania

np. FPKNM15 - kontrakt dla którego instrumentem bazowym jest PKN ORLEN, miesiąc wykonania przypada w czerwcu 2015 roku.

Miesiące wykonania

Dla każdego instrumentu bazowego notowane są jednocześnie trzy serie kontraktów. Miesiącami wykonania są trzy najbliższe miesiące z cyklu marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień. Na przykład w pierwszym tygodniu sierpnia notowane będą jednocześnie serie o kolejnych miesiącach wykonania: wrzesień, grudzień, marzec.

Ostatni dzień obrotu, dzień wygaśnięcia kontraktu i pierwszy dzień obrotu

Ostatnim dniem obrotu jest trzeci piątek miesiąca wykonania.

Jeżeli w tym dniu nie odbywa się sesja, to wówczas jest to ostatni dzień sesyjny przed trzecim piątkiem miesiąca wykonania.

W sytuacjach szczególnych, Giełda może określić inny ostatni dzień obrotu, podając informację o tym do wiadomości publicznej, co najmniej na 4 tygodnie wcześniej.

Dzień wygaśnięcia kontraktu jest to ten sam dzień co ostatni dzień obrotu.

Pierwszym dniem obrotu nowej serii jest pierwszy dzień sesyjny, po dniu wygaśnięcia poprzedniego kontraktu.

Liczba akcji przypadająca na jeden kontrakt - 100 lub 1000 akcji dla kontraktów akcyjnych.

Jednostka notowania, minimalny krok notowania

Kontrakty terminowe na akcje są notowane w złotych polskich (PLN) za jedną akcję.

Minimalnym krokiem notowania jest 0,01 jednostki waluty notowania, jeżeli wysokość kursu kontraktu nie przekracza 100 jednostek waluty notowania i 0,05 jednostki waluty notowania, jeżeli wysokość kursu kontraktu przekracza 100 jednostek waluty notowania. Oznacza to że inwestor w zleceniu podaje cenę po jakiej w przyszłości chce kupić lub sprzedać pakiet 100 akcji na jakie opiewa kontrakt z dokładnością do 1 grosza lub do 5 groszy za jedną akcję, w zależności od kursu kontraktu.

Kurs otwarcia, kurs transakcyjny i kurs zamknięcia może być wyższy, lub niższy (górne, lub dolne ograniczenie) od kursu odniesienia zależnie: widełki statyczne 15% lub widełki dynamiczne 3,5%

W przypadku równoważnia, lub zawieszenia, przewodniczący sesji może zmienić ograniczenia wahań kursów, przy czym zmiana przekraczająca 15% od kursu odniesienia dla kursu otwarcia, może być dokonana w porozumieniu z KDPW.

Jedno zlecenie maklerskie może obejmować maksymalnie 500 kontraktów.

Ostateczny kurs rozliczeniowy, ostateczna cena rozliczeniowa

Ostateczny kurs rozliczeniowy - kurs ostatniej transakcji akcjami będący mi instrumentem bazowym, zawartej na sesji giełdowej w dniu wygaśnięcia danych kontraktów terminowych.

Ostateczna cena rozliczeniowa to ostateczny kurs rozliczeniowy pomnożony przez ilość akcji przypadającą na jeden kontrakt.

Depozyt zabezpieczający wnoszony przez inwestora

Zasady wnoszenia depozytów zabezpieczających są takie same dla wszystkich klas kontraktów terminowych notowanych na GPW w Warszawie, a więc dla kontraktów terminowych na akcje, indeksy oraz waluty. Rozróżniane są dwie wielkości depozytów: wstępny depozyt zabezpieczający oraz właściwy depozyt zabezpieczający zabezpieczający.

Wstępny depozyt zabezpieczający: jest to procentowo określona wielkość liczona do ostatniej ceny rozliczeniowej jaką klient jest zobowiązany wnieść w momencie składania zlecenia.

Wysokość tego depozytu określa DM BOŚ S.A. i przyjmijmy dla przykładu, że jest to 120% depozytu KDPW.

Przy składaniu zlecenia powodującego zamknięcie wcześniej otwartej pozycji, klient nie wnosi wstępnego depozytu zabezpieczającego.

Właściwy depozyt zabezpieczający: klient posiadający otwarte pozycje, zobowiązany jest do utrzymywania na swoim rachunku właściwego depozytu zabezpieczającego (tzw. depozytu utrzymania). Wysokość właściwego depozytu zabezpieczającego, określana jest przez KDPW.

Aktualne wymagane depozyty KDPW znajdują się na stronie internetowej KDPWCCP.

Jeżeli wskutek niekorzystnej dla inwestora sytuacji na rynku, wysokość depozytu spadnie poniżej wysokości właściwego depozytu KDPW, inwestor ma obowiązek uzupełnić depozyt, ale do wysokości wstępnego depozytu zabezpieczającego DM BOŚ S.A.

Jeżeli klient tego nie uczyni, biuro maklerskie ma obowiązek niezwłocznego zamknięcia pozycji inwestora.

Wielkości właściwego depozytu zabezpieczającego są podawane przez KDPW, każdego dnia po zakończeniu sesji giełdowej. Poziom depozytów jest obliczany przy założeniu statystycznie najgorszego prognozowanego scenariusza rynkowego zgodnie z zasadami opisanymi w Zasady wyznaczania depozytu dla portfela – metoda SPAN.

Przykładowe poziomy depozytów zabezpieczających wynoszą:

W DM BOŚ S.A. kwota depozytu blokowana na rachunku klienta od utrzymywanych otwartych pozycji, jest równa wstępnemu depozytowi zabezpieczającemu.

Przykładowo, inwestor składa zlecenie na sprzedaż 1 kontraktu czerwcowego na PKN ORLEN S.A., z limitem ceny 54 PLN, a kurs rozliczeniowy z poprzedniej sesji dla tej serii wynosi 55 PLN (przyjmijmy wartości depozytów z tabelki powyżej).

Biuro maklerskie pobiera wstępny depozyt zabezpieczający w wysokości 13,68% liczony do kursu rozliczeniowego.

Wstępny depozyt zabezpieczający = 55 PLN x 100 x 13,68% = 752,40 PLN 

Oczywiście aby zlecenie zostało przyjęte, oprócz kwoty wstępnego depozytu klient musi posiadać na rachunku środki na opłacenie prowizji od transakcji.

Uwaga: Prowizja maklerska pobierana jest w momencie przyjmowania zlecenia.

Klient który utrzymuje otwartą pozycję do następnej sesji, w jednym kontrakcie czerwcowym na PKN przy kursie rozliczeniowym tej serii w wysokości 55 PLN i depozycie utrzymania w wysokości 11,4% powinien posiadać na swoim rachunku kwotę nie mniejszą niż:

Właściwy depozyt zabezpieczający = 55 PLN x 100 x 11,4% = 627 PLN 

Jeżeli wartość środków na rachunku klienta spadnie poniżej tej kwoty, to powinien on uzupełnić depozyt, zgodnie z regulaminem biura maklerskiego, do wysokości wstępnego depozytu zabezpieczającego, określanego przez DM BOŚ S.A. (120% wartości depozytu KDPW):

Wstępny depozyt zabezpieczający = 55 PLN x 100 x 13,68% = 752,40 PLN 

Depozyt zabezpieczający jest wnoszony w środkach pieniężnych. Środki pieniężne podlegają zaliczeniu na depozyt zabezpieczający do wysokości całego wymaganego depozytu zabezpieczającego.

Pozycje skorelowane w ramach jednej klasy

Pozycje skorelowane występują wtedy jeżeli w obrębie jednej klasy kontraktów i dla różnych serii zajmujemy pozycje przeciwstawne. Za pozycje skorelowane w ramach klasy pobierany jest dodatkowy depozyt (depozyt za spread wewnątrzklasowy). Informacja o zasadach jego wyliczania znajduje się w zakładce Zasady wyznaczania depozytu dla portfela – metoda SPAN.

Pozycje skorelowane w ramach różnych klas

Pozycje skorelowane występują wtedy jeżeli zajmujemy przeciwstawne pozycje w różnych klasach derywatów w stosunku do których KDPW CCP przyznaje obniżone wymaganie depozytowe (kredyt za spread międzyklasowy). Obecnie KDPW CCP nie przyznaje kredytu za przeciwstawne pozycje w kontraktach na akcje.

Bieżące rozrachunki rynkowe, rozliczenia w dniu wygaśnięcia

Zasady bieżących rozrachunków rynkowych i rozliczenia w dniu transakcji podobnie jak zasady wnoszenia depozytów są takie same dla wszystkich klas kontraktów terminowych notowanych na GPW w Warszawie.

Bieżące rozrachunki rynkowe dokonywane przez KDPW służą minimalizacji ryzyka nie wywiązania się inwestora posiadającego otwarte pozycje z podjętego zobowiązania. Bieżące rozrachunki rynkowe inaczej nazywane równaniem do rynku, polegają na wyliczaniu po każdej sesji giełdowej zobowiązań i należności stron z tytułu zawartych transakcji do dziennych cen rozliczeniowych z tego dnia:

Dla pozycji otwartych w trakcie bieżącej sesji obliczane są kwoty rozliczenia (strata dla jednej strony transakcji jest zyskiem dla drugiej strony) mierzone jako różnica pomiędzy ceną zawartego kontraktu, a dzienną ceną rozliczeniową, pomnożoną przez liczbę otwartych kontraktów.

Dla pozycji otwartych wcześniej, nalicza się kwoty rozliczenia, stanowiące różnicę pomiędzy dzienną ceną rozliczeniową z poprzedniej sesji, a dzienną ceną rozliczeniową z bieżącej sesji pomnożoną przez liczbę otwartych kontraktów.

W przypadku zamknięcia pozycji otwartej wcześniej, nalicza się kwotę rozliczenia stanowiącą różnicę między ceną zamknięcia pozycji, a dzienną ceną rozliczeniową z poprzedniej sesji pomnożoną przez liczbę kontraktów.

W przypadku otwarcia i zamknięcia pozycji na tej samej sesji giełdowej, kwotę rozliczenia stanowi różnica między cenami w momencie zamknięcia i otwarcia pozycji pomnożona przez liczbę kontraktów.

Zyski (dodatnie kwoty rozliczeń) przelewane są na rachunki inwestorów dla których bieżące kursy ukształtowały się pomyślnie. Straty (ujemne kwoty rozliczeń) pobierane są z rachunków inwestorów dla których bieżące kursy ukształtowały się niepomyślnie.

Jeżeli straty te spowodują spadek depozytu poniżej wartości właściwego depozytu zabezpieczającego inwestora, jest on zobowiązany do uzupełnienia depozytu do wysokości wstępnego depozytu zabezpieczającego DM BOŚ S.A. W przypadku nie uzupełnienia depozytu, biuro maklerskie ma obowiązek zamknięcia pozycji klienta.

W dniu wygaśnięcia kontraktu dla pozostawionych pozycji KDPW wylicza kwoty rozliczeń w stosunku do ostatecznej ceny rozliczeniowej. Dla pozycji otwartych wcześniej i zamkniętych w dniu wygaśnięcia oraz dla pozycji otwartych i zamkniętych w tym dniu kwoty rozliczeń wyliczane są jak w poprzednich dniach.

Przykład:
Prześledźmy sytuację hipotetycznego inwestora działającego na rynku kontraktów terminowych na GPW w Warszawie. Klient posiada w Domu Maklerskim Banku Ochrony Środowiska dwa rachunki:

• inwestycyjny (obsługa rynku kasowego: akcje, obligacje),
• praw pochodnych (obsługa rynku instrumentów pochodnych: kontrakty terminowe).

We wtorek przed otwarciem sesji, klient posiada na rachunku praw pochodnych 5 000 zł w gotówce i nie posiada żadnych otwartych pozycji w kontraktach terminowych. Załóżmy, że właściwe depozyty zabezpieczające wymagane przez KDPW wynoszą tyle, ile podane powyżej w tabeli.

DM BOŚ S.A. jako wstępny depozyt zabezpieczający pobiera 100% wartości właściwego depozytu zabezpieczającego KDPW.

Klient płaci prowizję w wysokości 9,9 PLN za jeden kontrakt zarówno przy otwieraniu jaki i zamykaniu pozycji.

Używane skróty:
DZ - depozyt zabezpieczający

Wtorek
Na otwarciu inwestor spodziewając się zwyżki kupuje 1 kontrakt czerwcowy na PKN po kursie 54,50 PLN. Ostatni kurs rozliczeniowy z poprzedniej sesji dla tej serii wynosi 55 PLN.

Wstępny DZ = 1 x 55,00 PLN x 100 x 13,68% = 752,40 PLN

Założenie inwestora sprawdziło się i w trakcie sesji sprzedaje kupiony wcześniej kontrakt po kursie 55,50 realizując zysk. Biuro maklerskie nie pobiera wstępnego DZ, ponieważ jest to zamknięcie pozycji. Inwestor w tym dniu nie zawiera więcej transakcji, a więc nie pozostawia żadnych otwartych pozycji do następnej sesji. Wstępny DZ pobrany przy otwieraniu pozycji jest zwracany inwestorowi po rozliczeniu sesji.

W wyniku bieżących rozrachunków rynkowych KDPW przelewa na rachunek inwestora kwotę rozliczenia wynikającą z różnicy kursów zamknięcia i otwarcia pozycji w trakcie sesji, stanowiącą zysk inwestora:

Zysk = (1 x 55,50 PLN x 100) - (1 x 54,50 PLN x 100) = 100 PLN

Na koniec dnia saldo na rachunku będzie wynosiło:

Saldo na koniec dnia = saldo początkowe + kwota rozliczenia - zapłacona prowizja

saldo = 5 000 PLN + 100 PLN - 2 x 9,9 PLN = 5 080,20 PLN

Uwaga: Prowizja maklerska pobierana jest w momencie przyjmowania zlecenia.

Środa
Inwestor spodziewa się spadków w ciągu najbliższych kilku sesji. Postanawia zająć krótkie pozycje w kontraktach czerwcowych na PKN i pozostawić otwarte pozycje do następnego dnia.

Kurs rozliczeniowy z poprzedniej sesji dla tej serii ustalił się na 55,50.

Inwestor sprzedaje 9 kontraktów po cenie 55,40 PLN.

Biuro maklerskie pobierze z jego rachunku kwotę depozytu:

Wstępny DZ = 9 x 55,50 PLN x 100 x 13,68% = 6 833,16 PLN

Kurs zamknięcia który jest jednocześnie kursem rozliczeniowym ustalił się na 57,90 PLN.

W wyniku bieżących rozrachunków rynkowych KDPW pobierze z rachunku inwestora kwotę rozliczenia wynikającą z różnicy kursów otwarcia pozycji i kursu rozliczeniowego ustalonego na koniec sesji stanowiącą stratę inwestora:

Strata = (9 x 55,40 PLN x 100 ) - ( 9 x 57,90 PLN x 100) = - 2 250 PLN

Właściwy DZ dla otwartych pozycji inwestora jest wyliczany w stosunku do kursu rozliczeniowego i wyniesie:

Właściwy DZ = 9 x 57,90 PLN x 100 x 11,4% = 5 940,54 PLN

Na koniec dnia saldo na rachunku będzie wynosiło:

Saldo na koniec dnia = saldo na koniec wtorku + kwota rozliczenia - zapłacona prowizja

saldo = 5 080,20 - 2 250 - 9 x 9,9 = 2 741,10 PLN

Kwota ta jest niższa od wymaganego właściwego DZ.

Wobec powyższego, inwestor musi dopłacić przed otwarciem następnej sesji do wysokości wstępnego DZ DM BOŚ S.A (120% depozytu właściwego).

Wstępny DZ => 120% właściwego DZ = 1,2 * 5 940,54 PLN = 7 128,65 PLN

Czwartek
Inwestor wpłaca na rachunek praw pochodnych przed rozpoczęciem sesji 8 000 PLN. W przeciwnym wypadku biuro maklerskie miałoby obowiązek zamknąć pozycje inwestora.

Suma środków inwestora po wpłacie wynosi 2 741,10 + 8 000 = 10 741,10 PLN

Z tej kwoty 7 128,65 PLN stanowi wstępny DZ DM BOŚ S.A. i jest zablokowane, natomiast pozostałe 3 612,45 PLN jest dostępne dla klienta.

W tym dniu ceny kontraktów spadły. Inwestor zamyka 3 krótkie pozycje. Zawiera transakcję kupna 3 kontraktów czerwcowych na PKN po kursie 54,80 PLN.

Ponieważ jest to transakcja zamykająca, nie jest pobierany wstępny DZ.

Zasady obrotu kontraktami terminowymi na akcje

Handel kontraktami terminowymi odbywa się w systemie notowań ciągłych w godz. 8:45 – 17:05.

Na otwarcie i zamknięcie notowań odbywa się fixing, podobnie jak w przypadku innych instrumentów notowanych w systemie ciągłym.

Kurs ustalony na zamknięciu, jest kursem rozliczeniowym.

Jednostką notowania jest jeden kontrakt terminowy.

Kursem odniesienia jest dzienny kurs rozliczeniowy z poprzedniej sesji. W pierwszym dniu notowania kursem odniesienia jest kurs określony ze wzoru:

gdzie:
F - kurs odniesienia,
I - ostatnia wartość indeksu będącego instrumentem bazowym z ostatniej sesji poprzedzającej sesję, na którą wyznaczany jest kurs odniesienia,
r - średnia ważona stopa rentowności 13 - tygodniowych bonów skarbowych z ostatniego przetargu, który odbył się przed dniem w którym określany jest kurs odniesienia,
n - ilość dni od dnia ostatniej sesji poprzedzającej sesję, na którą wyznaczany jest kurs odniesienia do dnia wygaśnięcia kontraktu.

Na rynek kontraktów terminowych przyjmowane są wszystkie rodzaje zleceń dostępne na GPW w Warszawie.