- Dom Maklerski przekazuje informację podatkową PIT-8C podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu w terminie
do końca lutego roku następującego po roku podatkowym. - W informacji podatkowej PIT-8C Dom Maklerski wykazuje przychody z tytułu transakcji zrealizowanych na rynku kasowym, rynku derywatów, rynku OTC, rynkach zagranicznych.
- Dokument PIT-8C przekazywany jest zgodnie z dyspozycją określająca sposób odbioru korespondencji kierowanej przez DM BOŚ do Klienta: za pośrednictwem oprogramowania wskazanego przez Dom Maklerski (w formie dokumentu elektronicznego - format PDF) lub listem poleconym na adres korespondencyjny.
- Podatnik rozlicza informacje o wysokości dochodów (podane w PIT8C, dotyczy to także straty) w formularzu PIT38, który składa w Urzędzie Skarbowym razem ze swoim rocznym zeznaniem podatkowym.
- Klienci posiadający rachunki umożliwiające składanie zleceń na rynkach zagranicznych praw pochodnych otrzymają jeden zbiorczy PIT dla rynków zagranicznych i rynku polskiego.
- W przypadku braku aktywności (brak przychodu) na rachunkach PIT8C nie został wystawiony. Dotyczy także osiągniętych przychodów ze zbycia papierów wartościowych, nabytych przed dniem 1.01.2004 r., które DM zakwalifikował jako niepodatkowe.
- W przypadku braku informacji o przesyłce (PIT8C) prosimy sprawdzić korespondencję we właściwym Urzędzie Pocztowym.
- Istnieje możliwość wystawienia duplikatu PIT8C. Koszt wystawienia duplikatu PIT8C wynosi 30 PLN (za okres poprzedniego roku kalendarzowego) lub 50 PLN (za wcześniejszy okres) + koszty przesyłki.
- Koszty związane z kredytem giełdowym nie zostaną wykazane przez DM w formularzu PIT8C. W takim przypadku prosimy o kontakt z oddziałem Banku BOŚ, w którym była podpisana umowa kredytowa, celem uzyskania odpowiedniego zaświadczenia o kosztach kredytu.
- DM nie świadczy usług związanych z doradztwem podatkowym.
-
Podatek od zysków giełdowych rozliczany jest rocznie według jednej stawki - 19%.
-
Do końca lutego DM przesyła inwestorom oraz urzędom skarbowym informacje podatkowe PIT-8C.
-
Biuro sporządza jeden zbiorczy PIT-8C dla wszystkich rachunków inwestycyjnych należących do jednego klienta. Jeżeli inwestor posiada rachunki w kilku biurach, koszty i przychody wykazane w otrzymanych informacjach podatkowych powinien „zsumować”, a końcowy wynik wykazać w PIT-38.
-
Zeznanie podatkowe PIT 38 należy złożyć we właściwym urzędzie skarbowym w terminie do 30 kwietnia następnego roku.
-
W ciągu roku nie są pobierane zaliczki.
-
W informacji PIT-8C nie są wykazywane dochody, które podlegają opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym (np. dywidendy, odsetki od obligacji).
-
Zyski i straty są uwzględniane tylko od transakcji zamkniętych.
-
Podatek nalicza się od dochodów uzyskanych z inwestycji m.in. w akcje, obligacje, kontrakty indeksowe ale również kontrakty walutowe.
-
Dochodów giełdowych nie łączy się z dochodami uzyskanymi z innych źródeł, opodatkowanymi według progresywnej skali podatkowej.
Metoda FIFO.
Dochodem ze zbycia papierów wartościowych, instrumentów pochodnych, realizacji praw z papierów wartościowych jest różnica między sumą przychodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów, instrumentów, realizacji praw, a kosztami uzyskania przychodu.
Zgodnie z zapisami w ustawie o podatku od osób fizycznych, dochód jest obliczany według zasady (First In First Out). Oznacza to, że najpierw sprzedawane są papiery kupione najwcześniej. Ma to także znaczenie w przypadku akcji zakupionych przed 24.12.2003 oraz kontraktów przed 31.12.2003, ponieważ dochód z nich jest zwolniony z podatku.
Przykład 1
20.12.2003 Inwestor kupuje 100 akcji spółki XYZ po 10 PLN i płaci prowizję 5 PLN
01.02.2004 Inwestor kupuje 50 akcji spółki XYZ po 12 PLN i płaci prowizję 5 PLN
07.05.2012 Inwestor sprzedaje 100 akcji spółki XYZ po 11 PLN i płaci prowizje 5 PLN
08.10.2012 Inwestor sprzedaje 50 akcji spółki XYZ po 15 PLN i płaci prowizję 5 PLN.
Dochód do opodatkowania:
Zysk z akcji kupionych przed 24.12.2003 roku nie jest opodatkowany. Dochód jest obliczany jedynie od 50 akcji kupionych po 12 PLN i sprzedanych po 15 PLN. Od powyższego, odejmowana jest także zapłacona prowizja czyli dochód wyniesie: (50*15-5)-(50*12+5)="140" PLN.
Należny podatek: 140*19%=26,6 PLN
Jeżeli inwestor nie wykonywał innych operacji, na koniec roku będzie zobowiązany odprowadzić 26,6 PLN z tytułu należnego podatku od zysków giełdowych.
Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów kosztem uzyskania przychodu przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia akcji oraz innych papierów wartościowych są wydatki poniesione na ich objęcie lub nabycie.
Koszty te można podzielić na:
- bezpośrednio związane z daną transakcją - koszt nabycia zbywanego papieru wartościowego (cena jednostkowa x ilość papierów wartościowych)
- koszty poniesione w danym roku podatkowym w celu uzyskania przychodu, związane z obsługą rachunku inwestycyjnego
Przeniesienie (transfer) papierów wartościowych z jednego biura do innego jest operacją nie mającą wpływu na podatek. Biuro maklerskie, do którego przeniesione zostaną papiery wartościowe otrzyma jedynie informacje o cenie, czasie i sposobie nabycia papieru.
W przypadku zbycia papierów wartościowych nabytych w drodze spadku lub darowizny cena nabycia zbywanego papieru wartościowego zostanie przez biuro maklerskie ustalona na poziomie 0 PLN. Wyjątek stanowią akcje objęte małżeńską wspólnotą majątkową, które w części należącej do współmałżonka zachowują poniesione koszty nabycia.
W przypadku zbycia papierów wartościowych nabytych np. na podstawie umowy cywilno-prawnej, jeśli biuro maklerskie nie będzie dysponowało żadnym dokumentem, w którym byłaby określona cena nabycia, przyjmie cenę nabycia zbywanego papieru na poziomie 0 PLN.
UWAGA! DM BOŚ w przesyłanym inwestorom PIT-8C uwzględnia następujące koszty uzyskania przychodów giełdowych:
- opłata za prowadzenie rachunku za dany rok podatkowy,
- prowizje od transakcji zawartych za pośrednictwem DM BOŚ,
- opłata za dostęp do notowań rachunku internetowego,
- opłata stała za zarządzanie portfelem instrumentów finansowych oraz prowizja od nadwyżki wartości portfela instrumentów finansowych ponad benchmark,
- opłaty związane z transakcjami na rynku OTC,
- opłata za przechowywanie instrumentów finansowych.
Pozostałe koszty (np. odsetki i prowizje od kredytów giełdowych) mogą być uwzględnione przez inwestora w rozliczeniu rocznym. W tym przypadku proponujemy potwierdzenie kosztów do odliczenia we właściwym urzędzie skarbowym.
Jeżeli w danym roku podatkowym poniesione przez klienta koszty uzyskania przychodu są większe od uzyskanych przez klienta przychodów, wówczas klient ponosi stratę z inwestycji. Zgodnie z art. 9 ust 3 ustawy o podatku dochodowym.
O wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, podatnik może:
- obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% wysokości tej straty, albo
- obniżyć jednorazowo dochód uzyskany z tego źródła w jednym z najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu lat podatkowych o kwotę nieprzekraczającą 5 000 000 zł, nieodliczona kwota podlega rozliczeniu w pozostałych latach tego pięcioletniego okresu, z tym że kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% wysokości tej straty.
Przykład 2
Inwestor zarobił 200 PLN na sprzedaży obligacji na giełdzie i jednocześnie poniósł stratę 150 PLN spekulując na akcjach oraz stracił 50 PLN na kontraktach. Jego dochód i podatek na koniec 2020 roku wyniesie 0 PLN.
Przykład 3
Inwestor zarobił 50 PLN z tytułu odsetek od lokaty bankowej i jednocześnie zarobił 300 PLN spekulując na akcjach. Inwestor stracił 200 PLN w poprzednim roku na spekulacji akcjami. 50 PLN zarobione na lokacie bankowej nas nie interesują pod względem podatkowym.
Inwestor ma do wyboru dwie drogi:
- 3a Pierwsza, jeśli skorzysta z art.9 ust 3 pkt 1, to odliczy 50 % straty czyli 100 PLN, jego przychód do opodatkowania wyniesie 200 PLN ( 300 PLN – 100 PLN) i od tego zapłaci 19 % podatku czyli 38 PLN.
- 3b Inwestor może też skorzystać z art.9 ust 3 pkt 2 i stratę rozliczyć w całości czyli 300 PLN -200 PLN=100 PLN i od tego 19 % czyli 19 zł. Zwracamy uwagę, że limit takiej straty to 5 mln zł, czyli praktycznie ta druga opcja jest najprostsza i najkorzystniejsza dla inwestora.
Jedyne przepisy, dotyczące podatku giełdowego znajdują się w ustawie o podatku od osób fizycznych.
Przychód ze zbycia papierów wartościowych następuje w momencie przeniesienia własności papieru wartościowego na kupującego. Nie brany jest pod uwagę faktyczny moment zapłaty.
Przykład 4
Inwestor sprzedaje na giełdzie akcje w dniu D. Przeniesienie ich własności, a tym samym powstanie przychodu z ich zbycia nastąpi w dniu D+2 (drugiego dnia po zawarciu transakcji).
Przychód ze zbycia instrumentów pochodnych oraz z realizacji praw z nich wynikających powstaje w momencie realizacji praw wynikających z tych instrumentów.
Przykład 5
Inwestor kupuje kontrakt terminowy:
- jeśli sprzeda go na giełdzie, przychód powstanie w dniu sprzedaży kontraktu.
- jeśli nie sprzeda kontraktu, przychód powstanie w dniu wygaśnięcia tej serii kontraktów.
Posiadacze akcji pracowniczych, nabytych przez pracowników na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. O komercjalizacji i prywatyzacji w przypadku odpłatnego zbycia akcji zapłacą podatek dochodowy w wysokości 19% uzyskanego dochodu.
Dochody osiągnięte ze zbycia papierów wartościowych, nabytych przed 1 stycznia 2004 rokiem na podstawie oferty publicznej i za pośrednictwem giełdy papierów wartościowych (w przypadku obligacji Skarbu Państwa-przed 1 stycznia 2003r.) nie podlegają opodatkowaniu.
Z podatku nie są zwolnione przychody uzyskane ze zbycia papierów wartościowych nabytych przed 1 stycznia 2004 rokiem, w drodze: umowy cywilno-prawnej, spadku, darowizny lub przydziału akcji pracowniczych.
Jeżeli biuro maklerskie nie będzie posiadało informacji co do tego czy zbyte papiery wartościowe spełniają warunki pozwalające na zwolnienie z podatku giełdowego, przychód powstały ze zbycia tych akcji DM wykaże w części G informacji podatkowej PIT-8C, jako przychód podlegający opodatkowaniu. Jeśli podatnik będzie dysponował dowodami, stwierdzającymi, że uzyskany przez niego dochód ze sprzedanych papierów wartościowych nie podlega opodatkowaniu, nie wykaże tego dochodu w swoim zeznaniu podatkowym.
Aby odsetki od kredytów mogły być uznane za koszt uzyskania przychodów, z umowy kredytowej musi wynikać, że celem udzielenia kredytu jest przeznaczenie środków na zakup papierów wartościowych i potwierdzenie przez bank wydatkowania tych środków zgodnie z zawartą umową.
Prognoza wyniku w bieżącym roku podatkowym znajduje się na rachunkach w menu [Portfel -> Rentowność]. Dane prezentowane są dla rachunku kasowego (akcyjnego), derywatów, derywatów intraday oraz kasowego zagranicznego.
UWAGA!
- Prognoza podatkowa zawiera informacje szacunkowe i nie może stanowić podstawy do rozliczenia podatkowego z Urzędem Skarbowym.
- Wynik nie uwzględnia bieżącego, niezrealizowanego zysku/straty na rachunkach (jeżeli nie została zawarta transakcja sprzedaży/zamknięcia pozycji).
- Transakcje sprzedaży zawarte w ostatnich dniach roku zostaną rozliczone w nowym roku podatkowym (standardowy termin rozliczenia transakcji na akcjach to D+2, gdzie D+0 jest dniem zawarcia transakcji).
- Dane nie uwzględniają wszystkich przychodów i kosztów podatkowych, w szczególności dotyczy to:
- transferu papierów wartościowych z innego DM do momentu otrzymania kosztów nabycia,
- nietypowych operacji/rozliczeń na podstawie umów, które oczekują na opinie prawne,
- zmian wynikających z rozliczeń na rachunkach zagranicznych do czasu otrzymania kursów NBP oraz dodatkowych opłaty związanych z transakcjami,
- innych nietypowych operacji do momentu otrzymania zweryfikowanych kosztów nabycia.
- W opcji [Historia Papierów] wybrać prawidłowy zakres dat za dany rok podatkowy: przykładowo rok 2013 daty od 21.12.2012 do 20.12.2013 związane jest to z terminem rozliczeń transakcji (dla akcji i PDA w D+2) następnie zaznaczyć opcje [Wszystkie transakcje] dalej [Eksportuj do CSV] i zapisać plik na dysku.
Uwaga: Proszę pamiętać o obligacjach i prawach poboru - dla nich termin rozliczeń to D+2 (jeśli zawarte były transakcje na granicach tych okresów należy pamiętać o dodaniu lub usunięciu tych transakcji). Kontrakty terminowe i opcje rozliczają się w dniu zawarcia transakcji. - Plik .csv należy otworzyć w Excelu , ewentualnie zaimportować go [Dane -> Pobierz dane zewnętrzne -> Importuj plik tekstowy] w typie należy wybrać [Wszystkie pliki], jako separator należy zaznaczyć [Średnik].
- Wprowadzić transakcje kupna z lat poprzednich dla papierów wartościowych, które zostały sprzedane w danym roku podatkowym (wartości transakcji z prowizją maklerską).
- Wprowadzić zapisy na rynku pierwotnym (zapisy na nowe akcje, zapisy w ramach PP, odpowiedzi na wezwanie) te które nie są widoczne w [Historii Papierów]. Do sprawdzenia kosztów nabycia dla w/w operacji może być pomocna „Historia Finansowa”.
- Dla rachunków pochodnych wprowadzić operacje wygasania pochodnych instrumentów finansowych.
- Usunąć transakcje kupna papierów wartościowych, które zostały kupione, ale nie sprzedane w danym roku podatkowym.
- Usunąć transakcje dla papierów wartościowych kupionych przed 2004 rokiem nie podlegających opodatkowaniu.
- Wprowadzić dodatkową kolumnę do której przekopiować kierunki transakcji K i S, następnie zamienić K na -1, S na 1.
- Wstawić dodatkową kolumnę i wstawić wynik mnożenia: "wartość transakcji po prowizji" razy -1(K) lub +1(S). Zsumować wszystko.
- Dla sprawdzenia można posortować transakcje według papierów i policzyć wynik finansowy dla każdego papieru osobno( i zsumować). Wynik z tych działań musi być taki sam jak w pkt 8. Sprawdzić czy ilość kupionych i sprzedanych papierów jest dokładnie taka sama.
- Uzyskany wynik z pkt 8 należy:
- powiększyć o zwroty z daytradingu z [Historii Finansowej].
- pomniejszyć o opłaty za: prowadzanie rachunku, przechowywanie papierów, serwisy (posiadane pakiety) z [Historii Finansowej].
- W przypadku gdy wyliczony dochód różni się od wartości podanych w przesłanych PIT-8C prosimy o przekazanie obliczeń wraz z opisem problemu za pośrednictwem formularza [Kontakt].
- Uwaga: licząc wartość przychodu do opodatkowania należy uwzględnić wszystkie subrachunki - mikrolotowy i konkursowy.
- W opcji [Historia rachunku] należy kliknąć prawy przycisk myszy, wybrać opcję [inny okres] od: 01.01.2013 do 31.12.2013. Po wygenerowaniu transakcji z zadanego okresu należy kliknąć prawy przycisk myszy i wybrać opcję [Zapisz raport] wybrać typ pliku: HTML.
- Wygenerowany plik należy otworzyć w przeglądarce internetowej, zaznaczyć dane [Ctrl + A], skopiować [Ctrl + C]. Skopiowane dane należy wkleić do Excela [Ctrl + V].
- Zamienić kropki na przecinek [Edycja -> Zamień -> Zamień wszystko], usunąć wiersze gdzie znajdują się: buy limit, buy stop, sell limit, sell stop, wpłata gotówki, przelew.
- Zsumować kolumny [Swap] oraz [Wynik], po zsumowaniu danych otrzymamy Zysk/Stratę w danym roku podatkowym. Otrzymany wynik należy pomniejszyć o zapłaconą prowizję od zleceń telefonicznych.
UWAGA! W celu policzenia przychodu oraz kosztu uzyskania przychodu należy przekopiować kolumnę z wynikiem otrzymanym po zsumowaniu kolumn [Swap] oraz [Wynik], zaznaczoną kolumnę kopiujemy [Ctrl + C] i wklejamy [Edycja -> Wklej specjalnie -> Tylko wartości]. Otrzymane dane należy posortować rosnąco. Po zsumowaniu wartości ujemnych otrzymamy koszt uzyskania przychodu, po zsumowaniu wartości dodatnich otrzymamy przychód.
Po odjęciu od przychodu kosztów uzyskania przychodu otrzymamy zysk bądź stratę w danym roku podatkowym. Otrzymana wartość powinna być identyczna jak w punkcie 4 oraz dokładnie odpowiadać zyskowi/stracie z PIT-8C.
- W przypadku gdy wyliczony dochód różni się od wartości podanych w przesłanych PIT-8C prosimy o przekazanie obliczeń wraz z opisem problemu za pośrednictwem opcji [Skrzynka pocztowa] z poziomu programu BossaFX.
Klient, który odbiera korespondencję za pośrednictwem oprogramowania wskazanego przez Dom Maklerski, informację podatkową PIT-8C otrzyma w formie dokumentu elektronicznego, opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Dokument dostępny jest po zalogowaniu się do rachunku:
- rynek kasowy i rynek derywatów: [Portfel -> Podatek i wyciągi -> PIT8C],
- rynek OTC: [Obsługa konta -> Podatek i wyciągi -> PIT8C].
Jak otworzyć informację podatkową PIT-8C w formacie elektronicznym?
Informacja podatkowa PIT-8C sporządzona jest w formacie PDF.
Do otwarcia pliku wymagany jest bezpłatny program Adobe Reader.
Kwalifikowany podpis elektroniczny
Dokument opatrzony podpisem elektronicznym jest równoważny pod względem skutków prawnych dokumentowi opatrzonemu podpisem własnoręcznym jeżeli spełnia warunki „bezpiecznego podpisu elektronicznego”weryfikowanego przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Bezpieczny podpis elektroniczny, to zgodnie z Ustawą o podpisie elektronicznym (Dz. U. z 2001 r. Nr 130, poz. 1450 z późn. zm.), podpis elektroniczny, który:
- jest przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej ten podpis,
- jest sporządzany za pomocą podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej podpis elektroniczny bezpiecznych urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego i danych służących do składania podpisu elektronicznego,
- jest powiązany z danymi, do których został dołączony, w taki sposób, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna.
Jak zweryfikować podpis elektroniczny
Dokument elektroniczny jest opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym, dzięki czemu Klient ma pewność, że został sporządzony przez pracownika DM BOŚ S.A. Certyfikat kwalifikowany został wydany przez Certum – Powszechne Centrum Certyfikacji podmiot należący do Unizeto Technologies S.A. Podmiot ten wpisany jest na listę zaufanych dostawców certyfikatów – Adobe Approved Trust List, dzięki czemu podpis elektroniczny jest weryfikowany on-line i uznawany jako zaufany - dotyczy to wyłącznie Adobe Reader w wersji XI. Ponadto poprawna weryfikacja kwalifikowanego podpisu elektronicznego możliwa jest w Adobe Reader wersja 9 lub X.
Adobe Reader - wersja XI
Podmiot wydający certyfikat kwalifikowany dla Domu Maklerskiego BOŚ S.A. wpisany jest na listę zaufanych dostawców certyfikatów – Adobe Approved Trust List, dzięki czemu podpis ten weryfikowany jest „on-line” i uznawany jako zaufany.
Adobe Reader – wersja 9 i X
Wyświetlenie w nagłówku komunikatu:
"Wystąpił problem co najmniej z jednym podpisem"
oznacza, że certyfikat, którym posłużono się do podpisania dokumentu nie może zostać zweryfikowany. Aby zweryfikować certyfikat należy pobrać ze strony Narodowego Centrum Certyfikacji i zainstalować w Acrobat Reader Zaświadczenie certyfikacyjne dla UNIZETO TECHNOLOGIES S.A. w zakresie świadczenia usługi certyfikacyjnej polegającej na wydawaniu certyfikatów kwalifikowanych: https://www.nccert.pl/files/CERTUM_QCA_2011.crt (kliknij w link prawym przyciskiem myszy i wybierz pozycję "zapisz jako element docelowy"). Uruchom Adobe Reader.
Sprawdź jaką wersję Adobe Reader masz zainstalowaną: menu Pomoc (Help) / Adobe Reader – informacje (About Adobe Reader). Adobe Reader do wersji 8 nie potrafi zweryfikować kwalifikowanego podpisu elektronicznego.
- Otwórz okno Zarządzaj zaufanymi tożsamościami (Manage Trusted Identities):
- w Adobe Reader – wersja 9: menu Dokument (Document) / Zarządzaj zaufanymi tożsamościami...(Manage Trusted Identities),
- w Adobe Reader – wersja X: menu Edycja (Edit) / Ochrona (Protection) / Zarządzaj zaufanymi tożsamościami (Manage Trusted Identities),
- wcisnąć Dodaj kontakty... (Add Contacts...),
- wcisnąć Przeglądaj... (Browse...),
- wskazać ścieżkę do pliku CERTUM_QCA_2011.crt i wcisnąć przycisk Otwórz (Open),
- w sekcji -Kontakty- (-Contacts-) kliknąć w nazwę „CERTUM QCA”,
- w sekcji -Certyfikaty- (-Certificates-) kliknąć w nazwę „CERTUM QCA”, wcisnąć przycisk Zaufaj... (Trust ...),
- w oknie „Ustawienia importu kontaktu” włączyć opcję „Użyj tego certyfikatu jako zaufanego certyfikatu głównego” („Use this certificate as a trusted root”) i wcisnąć przycisk OK,
- w oknie „Wybierz kontakty do importu” wcisnąć przycisk Importuj (Import),
- pojawi się okono „Importowanie zakończone” („Import details”), wciśnij przycisk OK,
- Zmienić w sekcji -Wyświetl- (Display) na „Certyfikaty” („Certificates”); na liście wyświetli się w liście Nazwa(Name): CERTUM QCA, Wydawca (Issuer): Narodowe Centrum Certyfikacji (NCCert). Wciśnij przycisk Zamknij(Close),
- Zamknąć Adobe Reader,
- Po ponownym otwarciu dokumentu z informacją podatkową PIT-8C wyświetli się informacja o poprawnej weryfikacji podpisu (Signed and all signatures are valid),
- W zakładce „Podpisy” („Signatures”) znajdują się informacje szczegółowe i właściwości podpisu.