Kontrakty na indeksy

Na GPW w Warszawie notowane są kontrakty terminowe dla których instrumentem bazowym jest m.in. indeks WIG20 i mWIG40.

Standard kontraktu nie przewiduje fizycznej dostawy portfela papierów wartościowych reprezentowanych przez dany indeks. Rozliczenie między stronami kontraktu następuje wyłącznie w formie pieniężnej.

Nazwa skrócona kontraktów

FW20krr (20)

gdzie:
F - oznaczenie kontraktu terminowego
W20 (W40) - skrót nazwy instrument bazowego odpowiednio WIG20 (mWIG40)

k - kod określający miesiąc wykonania:
H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z - grudzień

rr - ostatnie dwie cyfry roku wykonania

(20) - wartość mnożnika dla kontraktów na W20

np. FW20M1420 - kontrakt dla którego instrumentem bazowym jest indeks WIG20, miesiąc wykonania przypada 
w czerwcu 2014 roku lub FW40M14 - kontrakt dla którego instrumentem bazowym jest indeks mWIG40, miesiąc wykonania przypada w czerwcu 2014 roku

Miesiące wykonania

Dla indeksów WIG20 i mWIG40 notowane są jednocześnie cztery serie kontraktów. Miesiącami wykonania 
są 4 kolejne miesiące z marcowego cyklu kwartalnego czyli marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień.

Ostatni dzień obrotu, dzień wygaśnięcia kontraktu i pierwszy dzień obrotu

Ostatnim dniem obrotu jest trzeci piątek miesiąca wykonania. Jeżeli w tym dniu nie odbywa się sesja, to wówczas jest to ostatni dzień sesyjny przed trzecim piątkiem miesiąca wykonania.

Dzień wygaśnięcia kontraktu jest to ten sam dzień co ostatni dzień obrotu.

Pierwszym dniem obrotu nowej serii jest pierwszy dzień sesyjny po dniu wygaśnięcia poprzedniego kontraktu.

W przypadku pierwszych serii określany jest przez Zarząd Giełdy. Giełda może określić inny ostatni dzień obrotu, podając informację o tym do publicznej wiadomości co najmniej na 4 tygodnie wcześniej. Określenie innego ostatniego dnia obrotu może nastąpić w szczególności w przypadku podjęcia przez Zarząd Giełdy decyzji o rezygnacji z dalszego notowania kontraktów terminowych danej klasy z uwagi na okoliczności o charakterze biznesowym, 
czy też z uwagi na okoliczności niezależne od Giełdy a dotyczące na przykład statusu prawnego lub konstrukcji instrumentu bazowego. Decyzja ta może być podyktowana również potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa obrotu giełdowego.  

Jednostka notowania, minimalny krok notowania, mnożnik, wartość kontraktu

Kontrakty terminowe na indeksy są notowane w punktach indeksowych. Oznacza to, że inwestor podaje w zleceniu w punktach indeksowych, jaki poziom indeksu akceptuje kupując lub sprzedając kontrakt (przy jakim poziomie indeksu zobowiązuje się w przyszłości "dostarczyć" lub "odebrać" koszyk akcji reprezentujących dany indeks).

Minimalnym krokiem notowania jest 1 punkt indeksowy, co oznacza, że kontrakty są notowane z dokładnością
do 1 punktu indeksowego.

Mnożnik jest wielkością służącą do wyliczenia wartości kontraktu, dla W40 wynosi 10PLN, natomiast dla W20 wynosi 20PLN (klasa kontraktu obejmuje wszystkie serie mające ten sam instrument bazowy).

Wartość kontraktu to: Mnożnik x kurs kontraktu

Przykładowo inwestor kupując 1 kontrakt na WIG20 (z mnożnikiem 20) po cenie 2 500 zawiera transakcję o wartości 20 PLN x 2500 = 50 000 PLN.

Dzienny kurs rozliczeniowy, dzienna cena rozliczeniowa

Dzienny kurs rozliczeniowy, określany jest po każdej sesji począwszy od dnia, w którym zawarto pierwszą transakcję kontraktami danej serii, z wyjątkiem dnia wygaśnięcia.
Za dzienny kurs rozliczeniowy uznaje się kurs zamknięcia kontraktów danej serii.
Jeżeli w czasie sesji nie określono kursu zamknięcia za dzienny kurs rozliczeniowy przyjmuje się ostatni kurs rozliczeniowy.
Jeżeli jednak w arkuszu zleceń na zamknięciu jest choć jedno zlecenie z limitem lepszym (kupna wyższym, sprzedaży niższym) od kursu rozliczeniowego określonego na w/w warunkach i wprowadzone przynajmniej 5 minut przed końcem notowań, za dzienny kurs rozliczeniowy przyjmuje się limit najlepszego z tych zleceń.

W przypadku zleceń kupna jest to najwyższy limit zlecenia kupna przekraczający kurs określony na w/w warunkach. 
I odwrotnie, w przypadku zleceń sprzedaży jest to najniższy limit zlecenia sprzedaży poniżej kursu określonego na w/w warunkach.
Jeżeli limit w zleceniu, o którym mowa powyżej, wykracza poza górne albo dolne ograniczenie wahań kursów obowiązujące na zamknięcie, wówczas za dzienny kurs rozliczeniowy przyjmuje się odpowiednio górne albo dolne ograniczenie wahań kursów obowiązujące na zamknięcie.
W sytuacjach szczególnych po konsultacji z KDPW, Giełda ma prawo wyznaczyć kurs rozliczeniowy inny niż wyznaczony na warunkach określonych powyżej.

Dzienny kurs rozliczeniowy pomnożony przez mnożnik, to dzienna cena rozliczeniowa. 

Ostateczny kurs rozliczeniowy, ostateczna cena rozliczeniowa

Ostateczny kurs rozliczeniowy jest określony w dniu wygaśnięcia kontraktu, jako średnia arytmetyczna ze wszystkich wartości indeksu WIG20, lub mWIG40, w czasie ostatniej godziny notowań ciągłych, oraz wartości tego indeksu ustalonej na zamknięcie sesji giełdowej, po odrzuceniu skrajnych (5 najwyższych i 5 najniższych) z tych wartości.

Ostateczna cena rozliczeniowa to ostateczny kurs rozliczeniowy pomnożony przez mnożnik.

Depozyt zabezpieczający wnoszony przez inwestora

Minimalna wysokość jest określona przez KDPW_CCP. Podmiot prowadzący rachunek inwestora może określić wyższy poziom depozytu zabezpieczającego wnoszonego przez inwestora.  

Zasady wnoszenia depozytów zabezpieczających są takie same dla wszystkich klas kontraktów terminowych notowanych na GPW w Warszawie, a więc dla kontraktów terminowych na indeksy, akcje oraz waluty. Rozróżniane są dwie wielkości depozytów: wstępny depozyt zabezpieczający oraz właściwy depozyt zabezpieczający.

Wstępny depozyt zabezpieczający: jest to procentowo określona wielkość liczona do ostatniej ceny rozliczeniowej jaką klient jest zobowiązany wnieść w momencie składania zlecenia.

Wysokość tego depozytu określa DM BOŚ S.A. i przyjmijmy dla przykładu, że jest to 120% depozytu KDPW.

Przy składaniu zlecenia powodującego zamknięcie wcześniej otwartej pozycji, klient nie wnosi wstępnego depozytu zabezpieczającego.

Właściwy depozyt zabezpieczający: każdy klient posiadający otwarte pozycje, zobowiązany jest do utrzymywania na swoim rachunku właściwego depozytu zabezpieczającego (tzw. depozytu utrzymania).

Wysokość właściwego depozytu zabezpieczającego, określana jest przez KDPW.

Jeżeli wskutek niekorzystnej dla inwestora sytuacji na rynku, wysokość depozytu spadnie poniżej wymaganej wartości, właściwego depozytu KDPW, inwestor ma obowiązek uzupełnić depozyt, ale do wysokości wstępnego depozytu zabezpieczającego.

Jeżeli klient tego nie uczyni, biuro maklerskie ma obowiązek niezwłocznego zamknięcia pozycji inwestora.

Wielkości właściwego depozytu zabezpieczającego są podawane przez KDPW, każdego dnia po zakończeniu sesji giełdowej. Poziom depozytów jest obliczany przy założeniu statystycznie najgorszego prognozowanego scenariusza rynkowego, zgodnie z zasadami opisanymi w Zasady wyznaczania depozytu dla portfela – metoda SPAN.

Przykładowe depozyty zabezpieczające wynoszą:

WIG20

Właściwy depozyt zabezpieczający

Wstępny depozyt zabezpieczający (120% depozytu KDPW)

7,4

8,88

mWIG40

Właściwy depozyt zabezpieczający

Wstępny depozyt zabezpieczający (120% depozytu KDPW)

6,0

7,2

Instrument bazowy Właściwy depozyt zabezpieczający Wstępny depozyt zabezpieczający (120% depozytu KDPW)
WIG20 7,4 8,88
mWIG40 6,0 7,2

W DM BOŚ S.A., łączna kwota depozytu blokowana na rachunku klienta, uzależniona jest od liczby otwartych pozycji, od każdej bowiem liczony jest odrębny depozyt zabezpieczający.

Przykładowo inwestor składa zlecenie na sprzedaż 1 kontraktu czerwcowego na WIG20 z limitem ceny 2480, a kurs rozliczeniowy z poprzedniej sesji dla tej serii wynosi 2500. (Przyjmijmy depozyty z tabeli powyżej).

Biuro maklerskie pobiera wstępny depozyt zabezpieczający w wysokości 120% depozytu KDPW:

Wstępny depozyt zabezpieczający = 2500 x 20 PLN x 8,88% = 4440 PLN 

Oczywiście aby przyjąć zlecenie, oprócz kwoty wstępnego depozytu, klient musi posiadać na rachunku środki na opłacenie prowizji od transakcji.

Uwaga: Prowizja pobierana jest w momencie przyjmowania zlecenia.

Klient który utrzymuje otwartą pozycję do następnej sesji, w jednym kontrakcie czerwcowym na WIG20 przy kursie rozliczeniowym tej serii w wysokości 2490 i depozycie utrzymania w wysokości 7,4% powinien posiadać na swoim rachunku kwotę nie mniejszą niż:

Właściwy depozyt zabezpieczający = 2490 x 20 PLN x 7,4% = 3685,20 PLN 

Jeżeli wartość środków na rachunku klienta spadnie poniżej tej kwoty, to powinien on uzupełnić depozyt zgodnie z regulaminem biura maklerskiego, do wysokości 120% właściwego depozytu KDPW.

120% x właściwy depozyt zabezpieczający=> 4422,24 PLN 

Depozyt zabezpieczający jest wnoszony w środkach pieniężnych. Środki pieniężne, podlegają zaliczeniu na depozyt zabezpieczający do wysokości całego wymaganego depozytu zabezpieczającego.

Pozycje skorelowane w ramach jednej klasy

Pozycje skorelowane występują wtedy jeżeli w obrębie jednej klasy kontraktów i dla różnych serii zajmujemy pozycje przeciwstawne. Za pozycje skorelowane w ramach klasy pobierany jest dodatkowy depozyt (depozyt za spread wewnątrzklasowy). Informacja o zasadach jego wyliczania znajduje się w zakładce Zasady wyznaczania depozytu dla portfela – metoda SPAN .

Pozycje skorelowane w ramach różnych klas

Pozycje skorelowane występują wtedy jeżeli zajmujemy przeciwstawne pozycje w różnych klasach derywatów w stosunku do których KDPW CCP przyznaje obniżone wymaganie depozytowe (kredyt za spread międzyklasowy). Obecnie dotyczy to kontraktów na indeks WIG20 oraz kontraktów na indeks WIG40.

Span – wyznaczanie wartości zabezpieczeń

Z dniem 1 kwietnia 2014 roku weszły w życie zmiany do Regulaminu rozliczeń transakcji KDPW_CCP, w zakresie obliczeń zabezpieczenia zobowiązań wynikających z derywatów („zabezpieczenie"). Zmiany przewidują przejście KDPW_CCP z dotychczas stosowanego systemu MPKR (Model Portfelowej Kalkulacji Ryzyka) na system SPAN (The Standard Portfolio Analysis Of Risk), opracowany i wdrożony przez Chicago Mercantile Exchange (CME). Metodologia SPAN poprzez bardziej kompletny opis ryzyka, umożliwia większą precyzję pomiaru ryzyka, niż metodologia stosowana do tej pory. Metodologia SPAN jest wykorzystana przez 50 izb rozliczeniowych na świecie i stanowi obecnie standard w dziedzinie obliczeń ryzyka. Jednym z głównych celów wprowadzenia nowej metodologii jest podniesienie poziomu bezpieczeństwa obrotu derywatami. Do najważniejszym zmian w stosunku do metodologii MPKR, można zaliczyć uwzględnienie dodatkowego ryzyka spreadu wewnątrz klasy przy wyliczaniu wymaganego zabezpieczenia dla pozycji skorelowanych. Zadaniem zabezpieczenia za spread wewnątrz klasy jest zabezpieczenie ryzyka zmiany cen poszczególnych serii instrumentów pochodnych w portfelu (tj. instrumentów pochodnych na ten sam instrument bazowy wygasających w kolejnych terminach wygaśnięcia) poprzez uniemożliwienie ich pełnego skompensowania. Oznacza to że dla skorelowanych pozycji na kontraktach terminowych na ten sam instrument bazowy, wymagane zabezpieczenie minimalne KDPW_CCP wyliczone po sesji wg metodologii SPAN może być wyższe niż zabezpieczenie wstępne wymagane od klienta przez DM BOŚ S.A., wyliczane w dalszym ciągu według metodologii MPKR. W związku powyższym, w przypadku wystąpienia na rachunku Klienta sytuacji wymaganego zabezpieczenia minimalnego KDPW_CCP większego od wymaganego zabezpieczenia DM BOŚ S.A. po rozliczeniu sesji GPW, będzie wymagane uzupełnienie niedoboru posiadanego zabezpieczenia na rachunku do poziomu wymaganego przez KDPW_CCP. Szczegółowa specyfikacja metodyki SPAN wraz z przykładami jest udostępniona na stronie: www.kdpwccp.pl  

Bieżące rozrachunki rynkowe

Zasady bieżących rozrachunków rynkowych i rozliczenia w dniu transakcji podobnie jak zasady wnoszenia depozytów są takie same dla wszystkich klas kontraktów terminowych notowanych na GPW w Warszawie.

Bieżące rozrachunki rynkowe, dokonywane przez KDPW służą minimalizacji ryzyka nie wywiązania się inwestora, posiadającego otwarte pozycje z podjętego zobowiązania. Bieżące rozrachunki rynkowe, inaczej nazywane równaniem do rynku, polegają na wyliczaniu po każdej sesji giełdowej zobowiązań i należności stron z tytułu zawartych transakcji do dziennych cen rozliczeniowych z tego dnia:

Dla pozycji otwartych w trakcie bieżącej sesji obliczane są kwoty rozliczenia (strata dla jednej strony transakcji jest zyskiem dla drugiej strony) mierzone jako różnica pomiędzy ceną zawartego kontraktu, a dzienną ceną rozliczeniową, pomnożoną przez liczbę otwartych kontraktów.

Dla pozycji otwartych wcześniej nalicza się kwoty rozliczenia, stanowiące różnicę pomiędzy dzienną ceną rozliczeniową z poprzedniej sesji, a dzienną ceną rozliczeniową z bieżącej sesji pomnożoną przez liczbę otwartych kontraktów.

W przypadku zamknięcia pozycji otwartej wcześniej, nalicza się kwotę rozliczenia stanowiącą różnicę między ceną zamknięcia pozycji, a dzienną ceną rozliczeniową z poprzedniej sesji pomnożoną przez liczbę kontraktów.

W przypadku otwarcia i zamknięcia pozycji na tej samej sesji giełdowej, kwotę rozliczenia stanowi różnica między cenami w momencie zamknięcia i otwarcia pozycji, pomnożona przez liczbę kontraktów.

Zyski (dodatnie kwoty rozliczeń), przelewane są na rachunki inwestorów dla których bieżące kursy ukształtowały się pomyślnie. Straty (ujemne kwoty rozliczeń) pobierane są z rachunków inwestorów, dla których bieżące kursy ukształtowały się niepomyślnie. Jeżeli straty te spowodują spadek depozytu poniżej wartości właściwego depozytu zabezpieczającego, inwestor jest zobowiązany do uzupełnienia depozytu, do wysokości wstępnego depozytu zabezpieczającego. W przypadku nie uzupełnienia depozytu, biuro maklerskie ma obowiązek zamknięcia pozycji klienta.

Inwestujesz na giełdzie? 

Sprawdź naszą ofertę dla aktywnych

 

W dniu wygaśnięcia kontraktu dla pozostawionych pozycji, KDPW wylicza kwoty rozliczeń w stosunku do ostatecznej ceny rozliczeniowej. Dla pozycji otwartych wcześniej i zamkniętych w dniu wygaśnięcia oraz dla pozycji otwartych i zamkniętych w tym samym dniu, kwoty rozliczeń wyliczane są jak w poprzednich dniach.

Przykład:
Prześledźmy sytuację hipotetycznego inwestora działającego na rynku kontraktów terminowych na GPW w Warszawie. Klient posiada w Domu Maklerskim Banku Ochrony Środowiska dwa rachunki:

  • inwestycyjny (obsługa rynku kasowego: akcje, obligacje),
  • praw pochodnych (obsługa rynku instrumentów pochodnych: kontrakty terminowe).

We wtorek, przed otwarciem sesji, klient posiada na rachunku praw pochodnych 10 000 PLN w gotówce i nie posiada żadnych otwartych pozycji w kontraktach terminowych.

Załóżmy, że depozyty zabezpieczające, wynoszą tyle, ile podane powyżej w tabeli przykładów. DM BOŚ SA pobiera 120% wartości depozytu, wymaganego przez KDPW.
Klient płaci prowizję, przykładowo, w wysokości 9,9 PLN za jeden kontrakt zarówno przy otwieraniu jak i zamykaniu pozycji.

Używane skróty:
DZ - depozyt zabezpieczający

Wtorek
Na otwarciu inwestor spodziewając się zwyżki, kupuje 1 kontrakt czerwcowy na WIG20 (FW20M1420) po kursie 2490. Ostatni kurs rozliczeniowy z poprzedniej sesji dla tej serii wynosi 2500.

Wstępny DZ = 1 x 2500 x 20 PLN x 8,8% = 4400 PLN 

Prowizja = 9,9 PLN

Założenie inwestora sprawdziło się i w trakcie sesji sprzedaje kupiony wcześniej kontrakt po kursie 2535 realizując zysk. Biuro maklerskie nie pobiera wstępnego DZ, ponieważ jest to zamknięcie pozycji. Inwestor w tym dniu nie zawiera więcej transakcji, a więc nie pozostawia żadnych otwartych pozycji do następnej sesji. Wstępny DZ pobrany przy otwieraniu pozycji jest zwracany inwestorowi po rozliczeniu sesji.

W wyniku bieżących rozrachunków rynkowych KDPW przelewa na rachunek inwestora kwotę rozliczenia wynikającą z różnicy kursów zamknięcia i otwarcia pozycji w trakcie sesji, stanowiącą zysk inwestora:

Zysk = (1 x 2535 x 20 PLN) - (1 x 2490 x 20 PLN) = 900 PLN

Na koniec dnia saldo na rachunku będzie wynosiło:

Saldo na koniec dnia = saldo początkowe + kwota rozliczenia - zapłacona prowizja

saldo = 10 000 PLN + 900 PLN - 2 x 9,9 PLN = 10 880,20 PLN

Uwaga: Prowizja pobierana jest w momencie przyjmowania zlecenia.

Środa
Inwestor spodziewa się spadków w ciągu najbliższych kilku sesji. Postanawia zająć krótkie pozycje w kontraktach czerwcowych na WIG20 i pozostawić otwarte pozycje do następnego dnia. Kurs rozliczeniowy z poprzedniej sesji dla tej serii ustalił się na 2540. Inwestor sprzedaje 2 kontrakty po cenie 2530.

Biuro maklerskie pobierze z jego rachunku kwotę depozytu:

Wstępny DZ = 2 x 2540 x 20 PLN x 8,8% = 8 940,80 PLN 

Kurs zamknięcia który jest jednocześnie kursem rozliczeniowym ustalił się na 2590 PLN.

W wyniku bieżących rozrachunków rynkowych, KDPW pobierze z rachunku inwestora kwotę rozliczenia wynikającą z różnicy kursów otwarcia pozycji i kursu rozliczeniowego ustalonego na koniec sesji stanowiącą stratę inwestora:

Strata = (2 x 2530 x 20 PLN) - (2 x 2590 x 20 PLN) = - 2 400,00 PLN

Właściwy DZ dla otwartych pozycji inwestora jest wyliczany w stosunku do kursu rozliczeniowego i wyniesie:

Właściwy DZ = 2 x 2590 x 20 PLN x 7,4% = 7 666,40 PLN 

Na koniec dnia saldo na rachunku będzie wynosiło:

Saldo na koniec dnia = saldo na koniec wtorku + kwota rozliczenia - zapłacona prowizja

saldo = 10 880,20 PLN - 2400 - 2 x 9,9 = 8 460,40 PLN

Kwota 7 666,40 PLN jest zablokowana na rachunku inwestora i stanowi depozyt zabezpieczający otwartych pozycji.

Czwartek
Inwestor wpłaca na rachunek praw pochodnych przed rozpoczęciem sesji 5 000 PLN.

Suma środków inwestora po wpłacie wynosi 8 460,40 + 5 000 = 13 460,40 PLN

Z tej kwoty 7 666,40 PLN stanowi właściwy DZ i jest zablokowane, natomiast pozostałe 5 794,00 PLN jest dostępne dla klienta.

W tym dniu ceny kontraktów spadły. Inwestor zamyka połowę swoich pozycji. Zawiera transakcję kupna 1 kontraktu czerwcowego na WIG20 po kursie 2505. Ponieważ jest to transakcja zamykająca, nie jest pobierany wstępny DZ.
 

Zasady obrotu kontraktami terminowymi na indeksy

Handel kontraktami terminowymi odbywa się w systemie notowań ciągłych w godz. 8.45 - 17.05.

Na otwarcie i zamknięcie notowań odbywa się fixing, podobnie jak w przypadku innych instrumentów notowanych w systemie ciągłym.

Kurs ustalony na zamknięciu jest kursem rozliczeniowym.

Wysokość statycznych ograniczeń wahań kursów wynosi 10% od kursu odniesienia..

Zmiana statycznych ograniczeń wahań kursów jest możliwa, pod warunkiem uzyskania potwierdzenia z KDPW_CCP S.A. o uzupełnieniu przez uczestników rozliczających depozytów zabezpieczających do wymaganego przez ten podmiot poziomu lub podjęcia przez KDPW_CCP S.A. innej decyzji umożliwiającej obrót.

Wysokość dynamicznych ograniczeń wahań kursów to 25 punktów indeksowych od kursu odniesienia.  

Kursem odniesienia jest dzienny kurs rozliczeniowy z poprzedniej sesji. W pierwszym dniu notowania kursem odniesienia jest kurs określony ze wzoru:

wzor

gdzie:
F - kurs odniesienia,
I - ostatnia wartość indeksu będącego instrumentem bazowym z ostatniej sesji poprzedzającej sesję, na którą wyznaczany jest kurs odniesienia,
r - średnia ważona stopa rentowności 13 - tygodniowych bonów skarbowych z ostatniego przetargu, który odbył się przed dniem w którym określany jest kurs odniesienia,
n - ilość dni od dnia ostatniej sesji poprzedzającej sesję, na którą wyznaczany jest kurs odniesienia do dnia wygaśnięcia kontraktu.

Na rynek kontraktów terminowych przyjmowane są wszystkie rodzaje zleceń dostępne na GPW w Warszawie.

Niniejszy materiał, przygotowany przez DM BOŚ S.A. ma charakter wyłącznie informacyjny, prezentowany jest w celach edukacyjnych i nie stanowi porady prawnej oraz nie jest rekomendacją osobistą w ramach świadczenia usługi doradztwa inwestycyjnego zgodnie z przepisami prawa. DM BOŚ S.A. nie udziela gwarancji dokładności, aktualności, oraz kompletności niniejszych informacji. Zaleca się przeprowadzenie we własnym zakresie niezależnego przeglądu informacji z niniejszego materiału.

1/1