Sesja giełdowa. Jak składać zlecenia? Rodzaje zleceń

Spośród wielu podawanych informacji, dla inwestorów najważniejsze są te dotyczące aktualnych kursów. To na tej podstawie można składać własne zlecenia. Przy symbolu każdej ze spółek podawany jest aktualny kurs, czyli cena ostatniej transakcji oraz bieżące oferty kupna i sprzedaży. Oferta kupna oznacza po ile można sprzedać w tym momencie od razu akcje, zaś oferta sprzedaży mówi nam za jaką cenę można aktualnie kupić dane akcje. Nie oznacza to, że nie można podać innej ceny, ale wyjaśnimy to za chwilę.

Na diagramie widać, że w danym momencie cena akcji ALIOR wynosiła 61,05 zł i równocześnie wystawiona była oferta kupna po 60,95 zł (w nawiasie widać, że  po tej cenie inwestorzy chcą kupić 943 akcje) oraz oferta sprzedaży 362 akcji po 61,15 złotych (inwestorzy chcą sprzedać po tej cenie 362 akcje).

Akcje na GPW mogą być notowane na dwa różne sposoby:

• w notowaniach ciągłych (większość)
• w notowaniach jednolitych (mniejsze, mało płynne spółki)

Harmonogram sesji

Każda sesja giełdowa w systemie notowań ciągłych rozpoczyna się o godzinie 8:30, choć pierwsze transakcje zawierane są dopiero o godzinie 9:00. Sesja trwa do godziny 17:00. Między godziną 9:00 a 17:00 można stale dokonywać zakupów i sprzedaży – wielokrotnie w ciągu sesji. W tym czasie ceny mogą się zmieniać, w miarę napływających zleceń od inwestorów. O 17:00 mają miejsce ostatnie transakcje, ustalany jest kurs zamknięcia. Przez kolejnych 5 minut trwa tzw. „dogrywka”, gdzie dochodzi jeszcze do transakcji po kursie zamknięcia i o 17:05 kończy się dzień notowań.
W systemie notowań jednolitych pierwsze zlecenia przyjmuje się od godziny 8:30 do 11:00. O Godzinie 11:00 (pierwszy fixing) zawierane są transakcje i ustalany jest kurs otwarcia. Po tym kursie można dokonywać transakcji jeszcze przez kolejne 30 minut. Następnie znów przyjmowane są zlecenia klientów i o godzinie 15:00 (drugi fixing) ustalana jest cena zamknięcia oraz dochodzi do transakcji po takim kursie. I podobnie jak przed południem, przez kolejnych 30 minut trwa dogrywka, podczas której można sprzedawać i kupować akcje po kursie ustalonym na zamknięciu.

Fazy sesji – notowania ciągłe

Fazy sesji – notowania jednolite

Podstawowa różnica między systemem ciągłym i jednolitym polega więc na możliwości dokonywania transakcji. W systemie ciągłym można w każdym momencie dokonać transakcji, w systemie jednolitym tylko dwukrotnie w ciągu dnia.

Rodzaje zleceń oraz ich składanie

Przyszedł czas na dokonanie transakcji! Podczas sesji giełdowej na bieżąco podawane są kursy po jakich dochodzi do transakcji oraz jakie aktualnie znajdują się oferty w arkuszu zleceń, czyli co inni inwestorzy chcą zrobić. W zależności od naszych planów możemy albo uwzględnić te wartości we własnym zleceniu, albo podjąć decyzję o natychmiastowym kupnie lub sprzedaży.

Składając zlecenie powinniśmy za każdym razem podać:

• nazwę spółki
• ilość akcji, które chcemy kupić lub sprzedać
• cenę po jakiej chcemy kupić lub sprzedać (patrz wyjaśnienia niżej)
• przez jaki czas zlecenie ma być ważne
• inne warunki dodatkowe

Choć rodzajów zleceń giełdowych jest dużo skoncentrujemy się na tych najważniejszych i najbardziej potrzebnych:

• Po każdej cenie
• Po cenie rynkowej
• Z limitem
• Z limitem aktywacji (stop)

Zlecenie Po każdej cenie (PKC)

Już sama nazwa tego zlecenia wyjaśnia jego działanie. Cena nie ma znaczenia. Składając takie zlecenie na rynku godzimy się, że zostanie ono zrealizowane po możliwym w danym momencie kursie. Najczęściej będzie to kurs ostatnich transakcji lub ten widoczny w ofertach, ale czasami – przy dużych zleceniach, albo na mniej płynnych akcjach – zlecenie PKC może znacząco wpłynąć na kurs. Duże zlecenie kupna może wywołać wzrost ceny, zaś znaczące zlecenie sprzedaży ich spadek. W rezultacie cena transakcji może być niekorzystna i odmienna od poziomów, które były widoczne na rynku w chwili składania zlecenia.

Podsumowując - zlecenie PKC jest realizowane natychmiast po złożeniu, ale może wpłynąć niekorzystnie na cenę.
Przykład: Inwestor chce kupić 1000 akcji spółki CD Projekt. W arkuszu ofert widoczne jest 445 sztuk (kolumna Wolumen S) po 155,30 zł (kolumna Oferta S), 301 sztuk po 155,40  zł,  195 sztuk po 155,50 zł i 345 akcji po 155,60.

Składa zlecenie PKC i realizuje się ono natychmiast - 445 szt/155,30 + 301 szt/155,40 + 195 szt/155,50 oraz 59 akcji po 155,60. Łącznie kupił 1000 akcji po średniej cenie 155,39 zł zaś wszyscy inwestorzy widzą kurs ostatniej transakcji jako 155,60 zł.

Zlecenie z limitem

W odróżnieniu od zlecenia PKC w tym przypadku musimy podać limit na jaki godzimy się w transakcji. W zleceniu kupna będzie to limit maksymalny – czyli kupujemy akcje nie drożej niż wartość podana jako limit.

W przypadku zleceń sprzedaży  podajemy limit minimalny, czyli sprzedajemy akcje ale nie taniej niż wartość podana jako limit.

Dzięki temu mamy pewność, że cena transakcji nie będzie wykraczała poza podaną przez nas granicę. Może to jednak oznaczać, że nasze zlecenie nie doczeka się natychmiastowej realizacji.

Podsumowując – w przypadku zleceń z limitem mamy pewność, że nie kupimy drożej niż podany limit lub nie sprzedamy taniej niż podany limit, ale gdy rynek będzie się gwałtownie zmieniał i ceny „przejdą” przez wyznaczone w zleceniu poziomy nasze zlecenie może nie zostać zrealizowane (w całości lub częściowo).

Przykład: Inwestor zamierza sprzedać 500 sztuk akcji KGHM, nie taniej niż 84,06 zł. W tej chwili w arkuszu zleceń widać oferty kupna na 221 akcji po 84,08 i  230 akcji po 84,06. Z jego całego zlecenia zrealizuje się więc część – sprzeda 221+ 230 czyli 451 akcji. Pozostała niezrealizowana część zostanie jako zlecenie z limitem sprzedaży po 84,06 na 49 akcji. To zlecenie zostanie zrealizowane, gdy rynku pojawią się oferty kupna po 84,06 zł i wyżej.

Zlecenie Po Cenie Rynkowej (PCR)

Zlecenia PCR są podobne do zleceń PKC, a częściowo do zleceń z limitem – godzimy się na cenę rynkową, którą jest cena najlepszego zlecenia oczekującego na realizację. Jeśli takie zlecenie nie zostanie zrealizowane w całości, to jego pozostała część staje się zleceniem z limitem równym kursowi po jakim została dokonana częściowo transakcja.

Inwestor chce kupić 1000 akcji CD Projekt. Na rynku widoczna jest oferta sprzedaży 445 sztuk po 155,30 zł. Składając zlecenie kupna PCR na 1000 akcji, zrealizuje się tylko część (445 akcji), zaś pozostałe 555 szt, stanie się zleceniem kupna z limitem 155,30 zł i zostanie zrealizowane, gdy pojawią się odpowiednie oferty w arkuszu.

Zlecenie z limitem aktywacji (LimAkt) – Stop

Zlecenia z limitem aktywacji zwane są często zleceniami obronnymi lub zleceniami stop. Pozwalają na zrealizowanie specyficznej strategii, którą jest uruchomienie zlecenia dopiero w chwili, gdy na rynku pojawi się odpowiednia transakcja. Inwestor może chcieć dokonać zakupu danej akcji dopiero w momencie wzrostu powyżej określonego poziomu, który sugeruje mu jego analiza wykresu.

Przykład 1

Akcje PKN Orlen notowane są po 75,78 złotych. Inwestor chce je kupić, ale dopiero pod warunkiem pokonania poziomu poprzedniego ważnego szczytu wyznaczonego widoczną linią (76,9). Składa więc zlecenie z limtem aktywacji 76,9. Dopóki nie dojdzie do transakcji po takiej cenie, zlecenie będzie czekało w systemie aż do momentu wygaśnięcia (czyli daty podanej w zleceniu)

Inna sytuacja to ochrona kapitału przed zbyt dużymi stratami. Czyli po złożeniu zlecenia sprzedaży LimAkt z wyznaczonym poziomem, jego dyspozycja zostanie uruchomiona. Dzięki temu zapobiegnie większym stratom, a z drugiej strony jeśli ceny na rynku będą utrzymywały się powyżej wyznaczonego przezeń limitu aktywacji zlecenie nie będzie realizowane.

Przykład 2

Inwestor kupił niedawno akcje PEKAO. Ich cena rośnie od kilku dni i w tej chwili wynosi 107,90 złotych. Ponieważ inwestor chce zapobiec zbyt dużej stracie, w sytuacji gdyby kurs zaczął spadać, a równocześnie nie ma czasu monitorować rynku składa zlecenie sprzedaży z limitem aktywacji 103 zł z datą ważności do końca miesiąca.

W chwili, gdy akcje zaczną spadać i będzie miała miejsce jakakolwiek transakcja po 103 złote, jego zlecenie sprzedaży zostanie aktywowane.

W miarę wzrostu cen kursu inwestor może aktualizować to zlecenie podnosząc co jakiś czas limit aktywacji, żeby zatrzymać jak największą część zysków (patrz Lekcja 7, część hoduj zyski).

Zlecenia LimAkt można składać zarówno jako zlecenia PKC, jak i zlecenia z limitem (wówczas należy podać w zleceniu dwie wartości – limit aktywacji oraz limit realizacji)

Przykład 3

Inwestor zamierza kupić akcje PKN Orlen, ale dopiero gdy ich cena przekroczy 93,45 złotych. W tej chwil transakcje odbywają się po 93,26 złotych. Dopóki kursy nie wzrosną i nie pojawi się pierwsza transakcja po 93,45 jego zlecenie nie zostanie aktywowane.

Przykład 4

Inwestor posiada akcje PKN Orlen, które w tej chwili notowane są po 93,26 zł. Obawia się, że po spadku ceny akcji poniżej 93,20 złotych zniżka będzie kontynuowana. Aby nie dopuścić do zbyt dużej straty składa zlecenie sprzedaży LimAkt 93,20zł z Limitem 93,15. Jeśli na rynku pojawi się pierwsza transakcja po kursie 93,20 jego zlecenie zostanie uruchomione i stanie się zleceniem sprzedaży z limitem 93,15. Jego realizacja (częściowa lub w całości) będzie zależała od odpowiednich ofert w arkuszu. 

Informacje podawane w zleceniach

Oprócz informacji dotyczących liczby akcji, tego czy jest to kupno, czy sprzedaż oraz wyboru rodzaju zlecenia w dyspozycjach podajemy jeszcze czas realizacji. Domyślnie jest to czas danej sesji. Ale można określić własną datę. Wówczas takie zlecenie będzie obowiązywało do momentu podanego dnia. Często w taki sposób składa się zlecenia z Limitem Aktywacji.

Zleceń nie musimy składać w czasie sesji giełdowej. Niektórzy inwestorzy składają zlecenia wieczorem na następny dzień po dokonaniu swoich własnych analiz.

Pamiętaj, żeby zawsze dokładnie sprawdzić warunki podawane w zleceniu. Czasem zdarzają się głupie błędy i zamiast kupna 100 akcji po 10 złotych, wpisujemy 10 akcji po 100 złotych. Sprawdzaj również, czy zlecenie zostało zrealizowane. Jeśli zlecenie oczekuje w systemie i nie zostało zrealizowane zawsze możesz je anulować.

Więcej informacji o innych rodzajach zleceń.