Kurs na ciągłych

Na warszawskiej giełdzie obowiązuje zasada, że w trakcie notowań ciągłych zlecenia zawierane są po kursie najlepszego zlecenia oczekującego na rynku.

O tym po jakim kursie będą zawierane transakcje w trakcie notowań ciągłych, decydują zlecenia składane przez inwestorów. W zależności od rodzaju zlecenia, dodatkowych warunków jakie zawiera, a przede wszystkim od tego z jakimi zleceniami przeciwnymi spotka się na rynku zależy kurs po jakim dojdzie do zawarcia transakcji oraz w jakim stopniu zlecenie zostanie wykonane.

Przy realizacji zleceń zawsze obowiązują dwa priorytety: cena oraz czas złożenia zlecenia. Oznacza to, że w przypadku, gdy na realizację czekają dwa zlecenia z identyczną ceną, najpierw zostanie zrealizowane zlecenie wcześniejsze.

Żeby móc określić po jakiej cenie dojdzie do zawarcia transakcji w trakcie notowań ciągłych przy danych w arkuszu zleceniach trzeba jednak wiedzieć jak poszczególne zlecenia mogą być wykonywane.

Zlecenia w systemie notowań ciągłych

Poniżej przedstawiamy przykłady realizacji zleceń możliwych do składania w fazie notowań ciągłych. Każdy przykład poprzedzony jest krótką charakterystyką zlecenia jakiego będzie dotyczył.

Zlecenia PCR

• składane w systemie notowań ciągłych - w fazie przed otwarciem, w fazie notowań ciągłych oraz w fazie przed zamknięciem, w systemie kursu jednolitego - w fazie przed otwarciem
• nie zawiera limitu ceny
• realizowane natychmiast po wprowadzeniu, po cenie najlepszego oczekującego zlecenia przeciwstawnego
• jeśli nie zostanie zrealizowane w całości, część niezrealizowana staje się zleceniem z limitem równym kursowi ostatniej zawartej transakcji

Przykład

W karnecie jest zlecenie sprzedaży akcji z limitem 102 na 30 sztuk. 
Napływa zlecenie kupna po cenie rynkowej (PCR) na 50 sztuk.

Układ w arkuszu

Realizacja: zostaje zawarta transakcja na 30 sztuk po kursie 102, a niezrealizowana część zlecenia pojawi się w karnecie w postaci zlecenia na 20 sztuk z limitem 102 (równym kursowi ostatniej transakcji).

Zlecenia PKC

• jest zleceniem do natychmiastowego wykonania
• składane w systemie notowań ciągłych - w fazie przed otwarciem, w fazie notowań ciągłych oraz w fazie przed zamknięciem, w systemie kursu jednolitego - w fazie przed otwarciem
• nie zawiera limitu ceny
• zlecenie PKC realizowane jest po najlepszych możliwych cenach zleceń przeciwstawnych oczekujących na realizację w arkuszu zleceń, niezrealizowana część zlecenia PKC pozostaje w arkuszu zleceń
• Zlecenia PKC mają taki sam priorytet realizacji jak zlecenia PCR

Przykład

W karnecie są dwa zlecenia sprzedaży na: 40 sztuk z limitem 80 oraz 30 sztuk z limitem 82. 
Napływa zlecenie kupna 50 sztuk po każdej cenie (PKC).

Układ w arkuszu

Realizacja: zostaje zawarta transakcja na 40 szt. po 80 oraz na 10 szt. po 82 (łącznie na 50 sztuk). W arkuszu pozostanie zlecenie sprzedaży na 20 szt. z limitem 82 (niezrealizowana część zlecenia sprzedaży).

Zlecenia LIMIT

• limit określa najwyższą cenę za jaką godzi się składający zlecenie kupić papiery (zlec. kupna) lub najniższą cenę za jaką godzi się sprzedać papiery (zlec. sprzedaży)
• o kursie po jakim dojdzie do zawarcia transakcji decyduje limit zlecenia oczekującego
• jeśli w arkuszu oczekują do realizacji dwa zlecenia z takim samym limitem, pierwszeństwo wykonania ma zlecenie wcześniej złożone

Przykład

W karnecie jest zlecenie kupna na 10 sztuk z limitem 28. 
Napływa zlecenie sprzedaży 10 sztuk z limitem 27.

Układ w arkuszu

Realizacja: zostaje zawarta transakcja na 10 sztuk po 28 (o cenie zawarcia transakcji zadecydował limit najlepszego zlecenia oczekującego w arkuszu).

Zlecenia PEG

• zawiera limit ceny, który przyjmuje wartość równą limitowi ceny najlepszego zlecenia po tej samej stronie w arkuszu zleceń
• może zawierać dodatkowy (stały) limit ceny:
  • maksymalny - dla zleceń kupna
  • minimalny - dla zleceń sprzedaży
    po przekroczeniu, którego podstawowy (zmienny) limit ceny w zleceniu PEG przestaje być automatycznie aktualizowany
• mogą być składane wyłącznie w fazie notowań ciągłych

Przykład

1. Arkusz w momencie wyjściowym

2. Napływa zlecenie kupna 10 sztuk akcji typu PEG (zlecenie nr 3) i dodatkowym limitem PEG 102 (powyżej którego zlecenie PEG nie będzie aktualizowało kursu)

3. Napływa zlecenie kupna 5 sztuk akcji (zlecenie nr 4) z limitem 100

4. Następnie do arkusza po stronie kupna napływa kolejne zlecenie 5 sztuk akcji (zlecenie nr 5) z limitem 102. Zlecenie PEG nie aktualizuje swojego kursu, więc zlecenie nr 5 będzie miało niższy priorytet, od zlecenia PEG obecnego w arkuszu (zlecenie nr 3)

5. Po stronie podaży napływa zlecenie sprzedaży 35 sztuk akcji (zlecenie nr 6) z limitem 102. Zostają zawarte następujące transakcje:
   • 30 sztuk ze zlecenia nr 1 - zlecenie nr 1 zostaje zrealizowane w całości
   • 5 sztuk ze zlecenia nr 3 - zlecenie nr 3 (PEG) zostaje zrealizowane częściowo

6. Zlecenie nr 5 zostaje anulowane przez składającego. Limit zlecenia PEG ulega aktualizacji do limitu zlecenia referencyjnego (zlecenie nr 4). Zlecenie PEG traci priorytet czasu.

Zlecenia MWW

• realizowane w całości lub, jeśli to niemożliwe, częściowo co najmniej w określonej przez inwestora minimalnej ilości

• system odrzuci zlecenie, jeśli po przeciwnej stronie w arkuszu nie będzie zleceń pozwalających zrealizować zlecenie w określonej, minimalnej wielkości

• jeżeli nie zostanie zrealizowane całe zlecenie, a jedynie jego minimalna ilość, pozostała niezrealizowana część zlecenia pozostanie w arkuszu, ale już bez warunku wykonania minimalnej wielkości

Przykład 1

W karnecie oczekują 2 zlecenia sprzedaży na: 20 sztuk z limitem 33 oraz 25 sztuk z limitem 34.
Napływa zlecenie kupna 80 sztuk z limitem 34 i warunkiem minimalnej wielkości wykonania 50.

Układ w arkuszu

Realizacja: zlecenie musiało być wykonane w minimalnej ilości 50 sztuk. Nie może jednak zostać zrealizowane, ponieważ po stronie sprzedaży skumulowana ilość akcji do realizacji po 34 wynosi jedynie 45 sztuk. Zlecenie zostanie odrzucone przez system.

Przykład 2

W karnecie oczekują 2 zlecenia sprzedaży na: 20 sztuk z limitem 33 oraz 25 sztuk z limitem 34.
Napływa zlecenie kupna 80 sztuk z limitem 34 i warunkiem minimalnej wielkości wykonania 40.

Układ w arkuszu

Realizacja: zostają zawarte transakcje na: 20 sztuk po 33 oraz 25 sztuk po 34. Zlecenie zostało wykonane na 45 sztuk, w tym spełniony został minimalny warunek wykonania 40 sztuk.

Po transakcji pozostanie w arkuszu zlecenie kupna na 35 sztuk z limitem 34.

Zlecenia WUJ

• inwestor określa w zleceniu ilość ujawnianą dla rynku, choć samo zlecenie może opiewać na większą ilość
• minimalna ilość ujawniana nie może być mniejsza niż 10 jednostek transakcyjnych
• po realizacji ujawnionej części zlecenia, pojawia się kolejna ujawniana część, aż do całkowitej realizacji zlecenia

Przykład

W karnecie jest zlecenie kupna na 200 sztuk z ilością ujawnienia 20 sztuk i limitem 50.
Napływa zlecenie sprzedaży na 20 sztuk z limitem 49.

Układ w arkuszu

Realizacja: zostanie zawarta transakcja na 20 sztuk po 50 (o cenie zawarcia transakcji zadecydował limit najlepszego zlecenia oczekującego w arkuszu). Po częściowej realizacji zlecenia kupna ujawni się kolejna część zlecenia na 20 sztuk, a po jej realizacji kolejna, aż do zrealizowania zlecenia w całości.

Zlecenia LimAkt

• w zleceniu inwestor określa dwa limity: limit uaktywnienia zlecenia w arkuszu oraz limit realizacji zlecenia (lub dyspozycję realizacji po każdej cenie)
• zlecenie nie pojawia się natychmiast po wprowadzeniu do systemu, ale dopiero, gdy TKO lub kurs ostatniej transakcji w notowaniach ciągłych osiągnie poziom określony przez inwestora jako limit uaktywnienia
• zlecenia mogą być składane na giełdę we wszystkich fazach w systemie notowań ciągłych oraz w systemie kursu jednolitego, za wyjątkiem fazy dogrywki
• zlecenie to może być przyjęte przez system, jeżeli limit aktywacji jest:
  • dla zleceń kupna - wyższy niż kurs ostatniej transakcji na rynku (a w przypadku gdy kurs ostatniej transakcji nie został ustalony niż kurs zamknięcia z poprzedniej sesji)
  • dla zleceń sprzedaży - niższy niż kurs ostatniej transakcji na rynku

Zlecenia z warunkiem LimAkt można podzielić na dwa rodzaje:

• zlecenie "stop loss" - inwestor określa limit uaktywnienia, a jako limit realizacji podaje PKC
• zlecenie "stop limit" - inwestor określa zarówno limit uaktywnienia jak i limit realizacji

Przykład 1 (zlecenie stop loss)

W karnecie jest zlecenie kupna na:

• 10 sztuk po 10,10

oraz zlecenia sprzedaży na:

• 10 sztuk po 10,30
• 40 sztuk po 10,40
• 70 sztuk po 10,50

Napływa zlecenie kupna na 100 sztuk z limitem aktywacji 10,10 i realizacja po PKC. Zlecenie oczekuje na uaktywnienie.
Po zawarciu na rynku transakcji po 10,10 zlecenie z warunkiem LimAkt zostało uaktywnione i umieszczone w arkuszu.

Układ w arkuszu

Realizacja: uaktywnione zlecenie zostało zrealizowane w całości, zawarto transakcje kupna na:

• 10 sztuk po 10,30
• 40 sztuk po 10,40
• 50 sztuk po 10,50 (reszta niezrealizowanego w całości zlecenia sprzedaży /20 sztuk po 10,50/ pozostała w arkuszu)

Przykład 2 (zlecenie stop limit)

W karnecie są zlecenie kupna na:

• 10 sztuk po 10,10
• 20 sztuk po 10,00

oraz zlecenia sprzedaży na:

• 10 sztuk po 10,30
• 40 sztuk po 10,40
• 70 sztuk po 10,50

Napływa zlecenie kupna na 100 sztuk z limitem aktywacji 10,10 i limitem realizacji 10,40. Zlecenie oczekuje na uaktywnienie.
Po zawarciu na rynku transakcji po 10,10 zlecenie z warunkiem LimAkt zostało ujawnione i umieszczone w arkuszu.

Układ w arkuszu

Realizacja: zlecenie uaktywnione zrealizowano w części (na 50 sztuk) zwierając transakcje na 10 sztuk po 10,30 i 40 sztuk po 10,40.
W arkuszu pozostanie po stronie kupna niezrealizowana część zlecenia na 50 sztuk po 10,40.

Zlecenia WLA

• zlecenie musi zostać wykonane w całości natychmiast po wprowadzeniu do arkusza
• jeżeli nie da się wykonać zlecenia natychmiast i w całości, traci ono ważność i jest anulowane

Przykład

W karnecie jest zlecenie kupna na 10 sztuk po kursie 10. 
Napływa zlecenie sprzedaży z warunkiem WLA na 30 sztuk po 10.

Układ w arkuszu

Realizacja: zlecenie z warunkiem WLA nie może zostać zrealizowane, bo po stronie kupna jest jedynie 10 sztuk, zlecenie straci zatem ważność i zostanie anulowane.

Zlecenia WIA

• jeżeli podczas pierwszej transakcji zostanie zrealizowana tylko część zlecenia, to pozostała część traci ważność i jest anulowana
• jeżeli po wprowadzeniu zlecenia do systemu giełdowego nie da się go, choć w części, zrealizować, to całe zlecenie zostanie od razu anulowane

Przykład 1

W karnecie jest zlecenie kupna na 10 sztuk po kursie 10.
Napływa zlecenie sprzedaży z warunkiem WIA na 30 sztuk po 10.

Układ w arkuszu

Realizacja: została zawarta transakcja sprzedaży na 10 sztuk po 10. Pozostała część zlecenia z warunkiem WIA (20 szt.) została anulowana.

Przykład 2

Dla akcji spółki notowanej w systemie notowań ciągłych kurs otwarcia ustalono na poziomie 14,70. Wszystkie zlecenia złożone do czasu rozpoczęcia sesji zrealizowano w całości po kursie otwarcia. Następnie na sesji przyjęto kolejno zlecenia:

1. Kupna 300 po kursie 14,50
2. Kupna 500 po kursie 14,40
3. Kupna 200 po kursie 14,30
4. Sprzedaży 200 po kursie 14,70

Z powodu braku zleceń przeciwstawnych zlecenia oczekują w arkuszu.

Na rynek napływają kolejno zlecenia:

5) Sprzedaży 400 po PCR
6) Sprzedaży 600 po PKC
7) Kupna 200 szt. po 14,60 z limitem aktywacji 14,50
8) Kupna 200 po PCR z warunkami MWW50 oraz WIA

Po jakich cenach dojdzie do zawarcia kolejnych transakcji i jak zlecenia zostaną zrealizowane?

Arkusz wyjściowy (cyfry w nawiasach oznaczają kolejność przyjęcia zleceń do arkusza). Wpływa zlecenie S 400 PCR

I)

W wyniku skojarzenia zleceń 1) i 5) zostaje zawarta transakcja na 300 sztuk po 14,50 (po najlepszym limicie oczekującego zlecenia przeciwstawnego). Część zlecenia PCR nie zostaje zrealizowana i pozostaje w arkuszu z limitem ceny równym cenie ostatniej transakcji (S 100 po 14,50).

Układ w arkuszu po realizacji zlecenia S 400 PCR. Wpływa kolejne zlecenie S 600 PKC

II)

Po wpłynięciu kolejnego zlecenia 6) S 600 PKC zostały zawarte dwie transakcje.

W wyniku skojarzenia:

• zlecenia 6) i 2) zawarto transakcje na 500 sztuk po 14,40 oraz
• pozostałej do realizacji części zlecenia 6) na 100 sztuk i zlecenia 3) zawarto transakcję na 100 sztuk po 14,30

Zlecenie PKC zostaje zrealizowane w całości.

Układ w arkuszu po realizacji zlecenia S 600 PKC.
Wpływa kolejne zlecenie7) kupna 200 sztuk po 14,60 z limitem aktywacji 14,50. Zlecenie nie zostaje ujawnione.

Do arkusza wpływa następne zlecenie kupna 200 po PCR z warunkiem MWW50 oraz WIA.

III)

Zawarto transakcję na 100 sztuk po 14,50. Reszta zlecenia PCR została anulowana.

Zlecenie PCR z warunkiem MWW i terminem realizacji WIA zostało zrealizowane częściowo, z zachowaniem warunku minimalnej wielkości wykonania, po najlepszej cenie występującej w danym momencie na rynku, tzn. po najniższym limicie określonym w arkuszu w zleceniach sprzedaży.

Dzięki dodaniu warunku WIA, zlecenie po częściowej realizacji, określonej warunkiem MWW co najmniej na 50 sztuk (zrealizowało się 100), zostało anulowane. Gdyby zlecenie nie zawierało terminu realizacji, stałoby się zleceniem z limitem równym kursowi ostatniej transakcji i wolumenem 100 sztuk.

Po zawarciu transakcji po kursie 14,50 ujawniło się zlecenie kupna 200 po 14,60 i limitem aktywacji 14,50. Ostateczny wygląd arkusza po zawarciu wszystkich transakcji.